W czasach dominacji narracji nad rzeczywistością coraz trudniej odróżnić to, co rzeczywiste, od tego, co tylko wyobrażone lub zadeklarowane. Ulegamy magii opowieści, zapominając, że za każdym słowem stoją realne procesy i koszty – a prawda bywa mniej wygodna niż historia, którą chcielibyśmy usłyszeć.
Średniowieczne i renesansowe malarstwo, z jego bogatą symboliką, często ostrzega przed pułapkami złudzeń, pychy i ślepego zaufania. To wybór dzieł, które poprzez metaforę, alegorię lub dosłowność, dopełniają refleksji o konsekwencjach dominacji opowieści nad rzeczywistością.
Sztukmistrz – Hieronymus Bosch, ok. 1502
Obraz przedstawia scenę ulicznej iluzji – oczarowani opowieścią widzowie stają się łatwym łupem oszusta. Symboliczne ostrzeżenie przed ślepą wiarą w narrację i utratą czujności wobec rzeczywistości.
Czy iluzjonistę można nazwać oszustem? Czy oszust jest iluzjonistą?
A co ze słowem „symboliczne”?
Źródło: Wikimedia Commons
Gdy przewodnikiem jest fałszywa narracja, wszyscy idący za nią mogą pogrążyć się w katastrofie.
Bruegel przez metaforę „ślepych prowadzących ślepych” ostrzega przed skutkami bezrefleksyjnego podążania za opowieścią.
A co ze słowem „symboliczne”?
Źródło: Wikimedia Commons
Gdy przewodnikiem jest fałszywa narracja, wszyscy idący za nią mogą pogrążyć się w katastrofie.
Bruegel przez metaforę „ślepych prowadzących ślepych” ostrzega przed skutkami bezrefleksyjnego podążania za opowieścią.
A co ze słowem „symboliczne”?
Źródło: Wikimedia Commons
Gdy przewodnikiem jest fałszywa narracja, wszyscy idący za nią mogą pogrążyć się w katastrofie. Bruegel przez metaforę „ślepych prowadzących ślepych” ostrzega przed skutkami bezrefleksyjnego podążania za opowieścią.
Źródło: Wikimedia Commons
Wieża Babel – Pieter Bruegel Starszy, 1563
Wielka opowieść o ludzkiej wszechmocy i próbie sięgnięcia nieba kończy się niepowodzeniem. Niezakończona budowla to przestroga: bezpieczeństwo oparte na pysze i iluzji jest kruche.
Źródło: Wikimedia Commons
Apokaliptyczna wizja, w której nikt nie uchroni się przed końcem. Narracje o władzy czy bogactwie nie mają znaczenia wobec nieuchronnych faktów. Memento mori dla każdego społeczeństwa.
Źródło: Wikimedia Commons
Dramat konającego skąpca rozdartego między realnym strachem, pokusą bogactwa i nadzieją na zbawienie. Bosch dosłownie ilustruje konflikt narracji (opowieści o bezpieczeństwie pieniądza) z faktem śmierci.
Źródło: Wikimedia Commons
Alegoria społeczeństwa oddającego się złudzeniom i bezrefleksyjnej zabawie, płynącego ku katastrofie. Obraz działa jako metafora skutków ślepego podążania za fałszywą opowieścią.
Źródło: Wikimedia Commons
Dwóch dyplomatów pośród symboli władzy i nauki, a między nimi – ukryta czaszka, znak nieuchronności śmierci. Nawet najspójniejsza narracja o sukcesie nie zakryje ostatecznej prawdy o przemijaniu.
Źródło: Wikimedia Commons